Tramp Ukraynanın mineral yataqlarına niyə göz dikib?

ABŞ prezidenti Donald Tramp fevralın 3-də verdiyi açıqlamada Ukraynadan nadir torpaq elementləri almaq istədiklərini bildirib.

Xeber4az “Habertürk”-ə istinadən xəbər verir ki, ABŞ və Ukrayna arasında nadir torpaq elementləri ilə bağlı günlərdir davam edən müzakirələrdə müsbət nəticə əldə olunub.

ABŞ prezidenti Tramp Ukrayna prezidenti Zelenskinin cümə günü Ağ Evə gələcəyini və Ukrayna ilə nadir torpaq elementləri sazişini imzalayacaqlarını bildirib. Tramp bunu “çox böyük sövdələşmə” kimi qiymətləndirib və əlavə edib ki, bu, 1 trilyon dollar dəyərində ola bilər.

Bəs, Tramp niyə Ukraynadan mineral yataqlarını istəyir və onlardan nə üçün istifadə olunacaq?

“Habertürk” yazır:

Məlumata görə, Ukraynada Aİ tərəfindən kritik hesab edilən 34 faydalı qazıntıdan 22-nin yataqları var. ABŞ-ın məlumatlarına görə, Ukraynada təxminən 500 min ton kəşf edilməmiş litium var ki, bu da elektriklə işləyən avtomobillərdən tutmuş smartfonlara qədər hər sahədə böyük əhəmiyyət kəsb edir. O, həmçinin Avropanın ən böyük titan ehtiyatlarından birinə malikdir. Bu müasir təyyarələrdə, raketlərdə və peyklərdə mühüm komponentdir.

Ukraynada müharibənin bitməli olduğunu deyən Tramp ABŞ-ın bundan sonra Ukraynaya dəstəyini davam etdirəcəyi təqdirdə bunun bir qarşılığının olacağını vurğulayıb. Bu hadisələrdən sonra ilk mərhələdə Ukrayna prezidenti Zelenskidən mənfi cavab alsa da, ABŞ prezidenti Donald Tramp dünən verdiyi açıqlamada Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenskinin cümə günü Ağ Evə gələcəyini və Ukrayna ilə nadir torpaq elementləri müqaviləsini imzalayacaqlarını bildirib.

Kritik minerallar nə məqsədlə istifadə edilir?

Strateji cəhətdən kritik hesab edilən faydalı qazıntılar ölkədən ölkəyə dəyişir. Məsələn, Ukraynada 20-dən çox faydalı qazıntı var, ABŞ-da isə 50 müəyyən edilmiş faydalı qazıntı var. ABŞ Geoloji Xidməti nikel və litium da daxil olmaqla 50 mineralı kritik hesab edir. Nadir torpaq elementləri tibbi xidmət, hərbi, aviasiya və təmiz enerji istifadələri də daxil olmaqla bir çox texnologiya və elektronika sahələrində də vacibdir.

Neodimiyum (Nd), Europium (Eu), Terbium (Tb), Disprosium (Dy) və Yttrium (Y) həm qısa, həm də uzun müddətdə kritik nadir torpaq elementləri olaraq təyin olunsa da, maqnitlərdə istifadə olunan ən vacib üç material neodimium, disprosium və terbiumdur.

ABŞ Geoloji Tədqiqat Xidmətinin 2024-cü il qiymətləndirməsində dünya üzrə 110 milyon ton yataq olduğu təxmin edilir ki, bunun da 44 milyonu dünyanın ən böyük istehsalçısı olan Çindədir. Braziliyada 22 milyon ton, Vyetnamda 21 milyon ton, Rusiyada 10 milyon ton və Hindistanda 7 milyon ton olduğu təxmin edilir. Bununla belə, bu metalların çıxarılması kimyəvi maddələrin geniş istifadəsini tələb edir, nəticədə çoxlu miqdarda zəhərli tullantılar əmələ gəlir və bu, bir çox ölkələrin istehsal üçün tələb olunan yüksək xərcləri öz üzərinə götürməkdə tərəddüd etməsinə səbəb olur.

Çin bu sahədə hegemondur:

Təbii ki, hər yarışda olduğu kimi, bu yarışda da daha çox seçilən ölkə var. Bu baxımdan əksər sahələrdə olduğu kimi, lider ölkə Çindir. Çin illərdir nadir torpaq elementləri sahəsində tacını saxlayır və qlobal istehsalda aslan payına nəzarət edir.

Dünyada təmizlənmiş nadir torpaqların 85 faizini və dünya istehsalının 58 faizini təşkil edən Çin bu səbəbdən bu sahədə böyük rol oynayır. Qərb ölkələri ilə Çin-Rusiya münasibətlərinin nə qədər riskli olduğunu nəzərə alsaq, Çinin bundan gələcəkdə Qərb dövlətlərinə qarşı təzyiq vasitəsi kimi istifadə etməsi mümkündür. Xüsusilə, Çinin 2010-cu ildə Yaponiyaya nadir torpaq elementlərinin ixracına qadağa qoyması və 2020-ci ilin dekabrında qoyduğu məhdudiyyətlər bunun sadəcə bir ön görünüşü kimi qiymətləndirilir.

İqtisadiyyat Nazirliyinin məlumatına görə, Ukraynada Avropa İttifaqı tərəfindən kritik hesab edilən 34 faydalı qazıntıdan 22-nin yatağı var. Bunlara sənaye və tikinti materialları, qiymətli və əlvan metallar, bəzi nadir torpaq elementləri daxildir.

Ukraynanın NADİR TORPAQ MATERİALLARI NƏDİR VƏ HARADA İSTİFADƏ EDİLİR?

Avropanın taxıl anbarı kimi tanınan Ukrayna həm də zəngin mineral ehtiyatlara malikdir. Bunlardan bəziləri müdafiə, yüksək texnologiyalı cihazlar, aerokosmik və yaşıl enerji kimi sektorlar üçün vacib hesab olunur.

ABŞ Geologiya İnstitutunun məlumatına görə, Ukrayna televizorlarda və işıqlandırmada istifadə olunan lantan və serium kimi nadir torpaq elementləri ilə zəngindir. Külək turbinlərində və elektrik nəqliyyat vasitələrinin akkumulyatorlarında istifadə edilən neodimium və nüvə enerjisindən lazerlərə qədər tətbiq olunan erbium və itriuma malikdir. İtterbium infraqırmızı lazerlərdə, kimyəvi reaksiyalarda, təkrar doldurulan batareyalarda və fiber optiklərdə, titan isə təyyarə qanadlarında və digər aerokosmik istehsalda, dənizçilikdə , kimyəvi emalda və tibbi cihazlarda istifadə olunur.

Ukraynada tapıldığı bildirilən Europium flüoresan işıq və radar sistemlərində istifadə olunur; şüşə cilalama və avtomobil katalitik çeviricilərində serium; Lantan ərintiləri hibrid və hidrogen qazlı avtomobillərin enerji sistemlərində istifadə olunur. Və onların hamısı demək olar ki, əvəzolunmaz və ya çox yüksək xərclərlə əvəz edilə bilən unikal xüsusiyyətlərə malikdir. Məsələn, neodimium və disprosium az texniki xidmət tələb edən, demək olar ki, qalıcı, super güclü maqnitlərin istehsalına imkan verir və bu, elektrik enerjisini sahil xəttindən uzaqda istehsal etmək üçün okean külək turbinlərini yerləşdirməyə imkan verir.

Bununla belə, Ukraynada təxminən 500.000 ton kəşf edilməmiş litium var ki, bu da elektrik avtomobillərindən tutmuş smartfonlara qədər hər şeydə böyük əhəmiyyət kəsb edir. O, Avropanın ən böyük titan ehtiyatlarından birinə malikdir ki, bu müasir təyyarələrdə, raketlərdə və peyklərdə mühüm komponentdir. Aİ tərəfindən maliyyələşdirilən araşdırmalar da göstərir ki, Ukraynada skandium ehtiyatları var. Ölkədəki titan ehtiyatları əsasən Ukraynanın şimal-qərbində və mərkəzi hissəsində, litium isə mərkəzdə, şərqdə və cənub-şərqdə yerləşir.

Nadir torpaq elementlərinin 5 faizi Ukraynadadır:

The Guardian-ın məlumatına görə, Ukrayna torpağında nadir torpaq elementlərinin dünya üzrə ümumi ehtiyatlarının təxminən 5 faizi var. Müqayisə üçün qeyd edək ki, təxminən 12 dəfə daha çox ərazini tutan ABŞ-da dünyada nadir torpaqların yalnız 1-2 faizinə sahib olduğu təxmin edilir.

Ancaq bir problem var: Ukraynanın malik olduğu bu resursların bəziləri Ukraynanın şərqində irəliləyən və ya hazırda Rusiyanın işğalı altında olan Rusiya qüvvələrinin əlinə keçmək təhlükəsi altındadır. Zelenski cümə günü verdiyi müsahibədə deyib ki, Rusiya Ukraynanın nadir torpaq yataqlarının təxminən yarısını tutur.

Hansı resurslar Kiyevin nəzarətindədir?

Müharibə Ukraynaya böyük ziyan vursa da, hazırda Rusiya ölkə ərazisinin demək olar ki, beşdə birinə nəzarət edir. Müharibədən əvvəl Ukraynanın polad sənayesini təmin edən kömür yataqlarının əksəriyyəti şərqdə cəmləşsə də, görünür ki, bunlar itirilib.

“We Buid Ukraine” və Milli Strateji Araşdırmalar İnstitutunun 2024-cü ilin birinci yarısının məlumatlarına əsaslanan hesablamalara görə, hazırda Ukraynanın metal ehtiyatlarının təxminən 40 faizi Rusiyanın nəzarəti altındadır. Bununla belə, hələ ki, təfərrüatlı bölgü mövcud deyil.

Reuters-in məlumatına görə, Rusiya müharibə zamanı Ukraynanın ən azı iki litium yatağına nəzarəti ələ keçirib. Kiyev hələ də mərkəzi Kirovohrad vilayətindəki litium yataqlarına nəzarət edir.

Trampın öz nəzarəti altına almaq istədiyi və yeraltı sərvətlərinə göz dikdiyi yeganə ölkə Ukrayna deyil:

Tramp son aylarda ölkəsinin “milli təhlükəsizliyi” üçün Qrenlandiyanın ABŞ-ın nəzarətinə keçməsini istədiyini bəyan edib.Lakin ekspertlərin fikrincə, ABŞ üçün təhlükəsizlikdən daha böyük səbəb Qrenlandiyanın əsas resurslarıdır. London Universitetinin geosiyasət professoru Klaus Dodds deyib ki, Trampı daha çox cəlb edən Qrenlandiyanın təhlükəsizlik üstünlükləri deyil, zəngin təbii ehtiyatlarıdır.

Danimarka və Qrenlandiyanın Geoloji Xidmətinin baş məsləhətçisi Jakob Klove Keyding bildirib ki, 2023-cü ildə Qrenlandiyanın resurs potensialı ilə bağlı apardıqları araşdırmalarda adada ümumilikdə 38 xammal qiymətləndirilib və onların əksəriyyəti nisbətən yüksək və ya orta potensiala malikdir hesab olunub. Bu materiallara qrafit, niobium, platin qrupu metalları, molibden, tantal və titan kimi nadir torpaq elementləri daxildir. Qrenlandiyanın mühüm litium, hafnium və uran yataqları olduğu da məlumdur. Mis, litium, nikel və kobalt kimi mineralları çıxarmaq üçün neft qazmasına imkan veriləcəyi gözlənilir. Sözügedən minerallar külək turbinləri və elektrik avtomobilləri istehsal edən sənayelər üçün əvəzolunmazdır.

2023-cü ildə aparılan araşdırmaya görə, Avropa Komissiyasının kritik xammal hesab etdiyi 34 mineraldan 25-i təbii olaraq Qrenlandiyada tapılıb.

Avropaya tarif qərarı və Rusiya-Ukrayna müharibəsi danışıqları ərəfəsində Qrenlandiyanın ABŞ-ın gündəmindən müvəqqəti kənarda qaldığı görünür. Ancaq Ukraynanın nadir mineralları üçün görüş fevralın 28-də gerçəkləşəcək. Tramp və Zelenski görüşməsinin sonunda Ukraynanın ABŞ-a nə qədər səlahiyyət verəcəyi və bunun müharibəyə necə təsir edəcəyi sual altındadır.

Oxunma sayı: 12

Bir cavab yazın Cavabı ləğv et

Oxşar xəbərlər

DÜNYA XƏBƏRLƏRİ